Jakie czynności należy wykonać przed wprowadzeniem zabawek do obrotu?

 

Aby wszelkiego rodzaju zabawki dla dzieci mogły być dopuszczone do sprzedaży, muszą zostać wykonane zgodnie z szeregiem norm i standardów. Da to pewność, że akcesoria są bezpieczne i nie zagrażają zdrowiu oraz życiu dziecka. Certyfikaty poświadczające zgodność z normą są wydawane po przeprowadzeniu szczegółowych badań oraz analizie dokumentacji technicznej wyrobu.  

 

Klasyfikacja zabawek

Biorąc pod uwagę wytyczne do klasyfikacji zabawek dyktowane przez PKN-CEN/CR 14379 można wyróżnić 24 kategorie zabawek dla dzieci:

1) zabawki aktywizujące przeznaczone do użytkowania rodzinnego w warunkach domowych (np. huśtawki, ramy do wspinania, zjeżdżalnie),
2) zabawki do zabawy w wodzie (np. nadmuchiwane zwierzątka utrzymujące masę ciała dziecka, małe nadmuchiwane łódki),
3) materiały artystyczne i rzemieślnicze oraz podobne artykuły (np. kredki, stemple, farby do malowania palcami, zestawy garncarskie, plastelina),
4) sprzęt audiowizualny (np. pozytywki, komputerowe gry edukacyjne uczące rysowania, liczenia, pisania),
5) książki o wartości zabawowej (np. książeczki wytwarzające dźwięki, do kolorowania, z elementami wyskakującymi),
6) zabawki konstrukcyjne i układanki (np. klocki, puzzle, modele do składania),
7) kostiumy, przebrania i maski (dopasowane do wielkości dzieci, a także akcesoria takie jak mecze, karabiny),
8) lalki i zabawki wypchane miękkie (np. lalki, pluszowe misie i inne zwierzątka, figurki postaci z bajek i filmów),
9) zestawy do eksperymentowania (np. chemiczne, elektryczne),
10) zabawki funkcjonalne (np. maszyny do szycia, mikroskopy, zestawy narzędzi),
11) zestawy gier (np. domino, gry kartami),
12) pojazdy napędzane mechanicznie i/lub elektrycznie (np. pojazdy nakręcane, pojazdy postaci z bajek, pociągi wydające dźwięki),
13) zabawki przedstawiające różne sceny i gotowe modele (np. domki dla lalek, teatrzyki kukiełkowe, żołnierzyki),
14) zabawki pociskowe (np. łuki, strzały, pistolety kulkowe),
15) zabawki do popychania i pociągania oraz wspomagające naukę chodzenia (np. zwierzątka na kółkach),
16) zabawki tematyczne (służące do naśladowania osób dorosłych, np. telefony, wózki dla lalek, ubiory dla lalek, odkurzacze),
17) zabawki do zabawy w piasku i w wodzie (np. wiaderka, łopatki, polewaczki, łódeczki na baterie),
18) zabawki rozwijające umiejętności (np. klocki lub piramidy do piętrzenia, korale do nawlekania),
19) zabawki imitujące kosmetyki (np. makijaże karnawałowe, kosmetyki dla lalek), 20) zabawki – instrumenty muzyczne (np. bębenki, flety, trąbki),
21) zabawki – sprzęt do zabaw sportowych i piłki (np. piłki gumowe, plażowe, zabawkowe wersje piłki koszykowej, skakanki, latawce),
22) zabawki dla niemowląt do oglądania, chwytania i/lub ściskania (np. grzechotki, gumowe piszczki),
23) zabawki przeznaczone do utrzymania masy ciała dziecka (np. konie na biegunach, hulajnogi, rowerki),
24) zabawki, do których dziecko może wejść (np. tunele do zabawy, namioty).

 

Kategorie wiekowe zabawek

Zgodnie z dyrektywą zabawkową, za zabawkę uznaję się produkty zaprojektowane lub przeznaczone, (wyłącznie lub nie) do użytku podczas zabawy przez dzieci poniżej 14 roku życia(0-14). Na podstawie definicji za dolną granice przyjmujemy pierwszy dzień życia dziecka a jako górną granicę przyjmujemy 14 lat. W przepisach znajdziemy również szczególne wymagania dla zabawek przeznaczonych dla dzieci poniżej 36 miesiąca życia.

W przypadku zabawek, które mogą być niebezpieczne dla dzieci poniżej 3 roku życia występuje obowiązek umieszczenie ostrzeżenia w postaci odpowiedniej informacji tekstowej „Nie nadaje się dla dzieci w wieku poniżej 3 lat” lub graficznej(piktogram). Umieszczenie informacji o zabawkach nieprzeznaczonych dla dzieci poniżej 36 miesiąca życia jest wymogiem prawnym i jednocześnie elementem nadawania znaku CE na zabawkę.

Taką informacje nadaje producent, jeśli po przeprowadzeniu odpowiedniej oceny stwierdzi, że jego zabawka może szkodzić użytkownikom wyrobu młodszym niż 3 lata. Ocena w zakresie zabawek nieprzeznaczonych dla dzieci poniżej 3 roku życia powinno być oparta na specjalistycznej wiedzy, doświadczeniu oraz dostępnej literaturze naukowej dotyczącej zabawek i rozwoju dziecka.

Zabawki, które ze względu na swoje funkcje oraz inne przekonujące cechy są w oczywisty sposób nieodpowiednia dla dzieci w wieku poniżej 36 miesięcy są zwolnione z obowiązku umieszczania informacji o zabawkach nieprzeznaczonych dla dzieci poniżej 3 roku życia.

Warto również wiedzieć, że za umieszczenie ostrzeżenia („Zabawka nieodpowiednia dla dzieci poniżej 3 roku życia”) na zabawce, która ewidentnie jest przeznaczona dla dziecka poniżej 3 lat (np. gryzak czy mata aktywizująca) grożą producentowi konsekwencje prawne.

 

Wymagania w zakresie znakowania dla zabawek

Każdy producent zabawki jest zobowiązany zadeklarować zgodność zabawki z wymaganiami określonymi w dyrektywie zabawkowej, co zobowiązuje producenta do opracowania deklaracji zgodności i nadania znaku CE. Wymagania muszą zostać spełnione przez producenta przed wprowadzeniem zabawki do obrotu(przed rozpoczęciem sprzedaży). Aby prawidłowo przeprowadzić proces znakowania zabawki, producent musi najpierw określić jakie są funkcje zabawki oraz do dzieci w jakim wieku jest ona skierowana – kategoria wiekowa.

 

We wszystkich grupach kategorii wiekowych producenci mają obowiązek:

• spełnienie wymagań dyrektywy zabawkowej nr 2009/48/WE (zapewnić zgodność z wymaganiami szczegółowymi określonymi w załączniku do ww. dyrektywy.
• spełnienie wymagań normatywnych – seria norm 71.
• przeprowadzenie badania zabawki – można to zrobić samodzielnie lub za pomocą jednostki zewnętrznej,
• wykonanie oceny bezpieczeństwa,
• opracowanie dokumentacji technicznej,
• przygotowanie deklarację zgodności CE dla zabawki,
• oznakować zabawki.

Jakie informacje powinno dostarczyć producent zabawki?

• Oznakowanie CE,
• nazwa firmy oraz adres producenta, lub w wypadku gdy zabawka jest sprowadzona z poza UE - dane upoważnionego przedstawiciela lub polskiego importera,
• informacje pozwalające na bezproblemową identyfikację produktu i jego przeznaczenia, jak nazwa zabawki, nr partii, serii, typ lub model,
• deklarowana kategoria wiekowa - wiek dziecka, dla którego przeznaczona jest zabawka,
• ostrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa i informacje o zasadach bezpiecznego użytkowania zabawki,
• zabawki elektryczne, elektroniczne i interaktywne powinny mieć instrukcję obsługi.

 

Producent zabawki powinien również wskazać możliwe potencjalne zagrożenie/zagrożenia, jeśli nie jest to oczywiste. Przykłady ostrzeżeń z jakimi możemy spotkać się w przypadku zabawek:

OSTRZEŻENIE. Zabawka nieodpowiednia dla dzieci poniżej 3 roku życia. Małe elementy. Niebezpieczeństwo zadławienia lub połknięcia.

OSTRZEŻENIE. Zabawka nie wskazana dla dzieci poniżej 3 roku życia. Długie linki. Ryzyko uduszenia.
OSTRZEŻENIE. Zabawka wyłącznie do użytku domowego.
OSTRZEŻENIE. Podczas korzystania ze sprzętu należy stosować środki ochrony indywidualnej. Urządzenie nie jest przeznaczone do stosowania w ruchu ulicznym.
OSTRZEŻENIE. Zabawa wyłącznie pod nadzorem osoby dorosłej.

 

Jakie zabawki są dedykowane dla najmłodszych dzieci?

Zabawki towarzyszą dzieciom od pierwszych dni życia. Noworodki od drugiego tygodnia widzą już przedmioty o kontrastowych barwach z odległości od 20 do 25 cm oraz reagują na głośne i nagłe dźwięki(gruchawki, grzechotki, pozytywki). W początkowym okresie życia dziecko wykazuje wysoką wrażliwość na wszelkie bodźce, chociaż jego zmysły się dopiero kształtują. Warto wówczas rozważanie wybierać pierwsze zabawki dla dziecka. Obrazując, pierwszy miesiąc życia dziecka, to dla osoby dorosłej zaledwie cztery tygodnie, natomiast dla dziecka jest to duży skok rozwojowy, dlatego warto zadbać o odpowiednią stymulację malucha.

 

Do dzieci najmłodszych zaliczamy dzieci poniżej 36 miesiąca życia. Dzięki zabawie, dziecko uczy się kolorów, kształtów, dźwięków. Poznaje świat raczkując, później chodząc i zaczyna nabierać umiejętności poruszania się pojazdami. W wyborze warto zwrócić uwagę, aby zabawka spełniała odpowiednią funkcją – opowiada bajki(pobudza wyobraźnie), uczy alfabetu, emituje melodyjki, wspomagania nauki chodzenia i wiele innych. Dobrze dobrane zabawki stymulują rozwój dziecka.

 

Grzechotki, zabawki muzyczne - pozytywki, kontrastowe karty edukacyjne na pewno zaciekawią już kilkutygodniowe dzieciaczki. Niemowlaki powinny poradzić sobie z chodzikami – pchacze, które motywują do postawienia pierwszych kroków. Klocki, puzzle, książeczki to pozycje zaliczane do zabawek rozwijających umiejętności przeznaczone dla większych brzdąców. Dla maluchów pomiędzy drugim 24 a 36 miesiącem życia, warto pomyśleć już o lalkach, rowerkach biegowych czy warsztatach dla dzieci.

 

Ze względu na bezpieczeństwo dzieci przyjęto odpowiednie praktyki badawcze zabawek przeznaczonych dla dzieci poniżej 3 roku życia.
Można wyczyścić zabawkę – zapewnienie możliwości wyczyszczenia zabawki np. wyprania bez ryzyka jej zniszczenia
Brak obecności ftalenów – jest to substancja, która łatwo wchodzi w reakcję ze śliną powodując ryzyko silnego zatrucia. Istnieje możliwość przeniknięcia substancji nawet przez powłoki skórne przy długim kontakcie.
Odpowiednie zabezpieczenie drobnych elementów – małe elementy w żadnym wypadku nie powinny być demontowalne, żeby wykluczyć ryzyko połknięcia. Użytkownik nie powinien własnymi siłami (np. pod wpływem nacisku na zabawkę)
Właściwa klasyfikacja zabawki ze względu na funkcje – zabawki, które nie są przeznaczone dla dzieci poniżej 3 roku życia to przede wszystkim zabawki funkcjonalne np. elektronicznie sterowane zabawki z zaawansowanymi funkcjami, strategiczne gry planszowe, zabawki pociskowe, do których zaliczamy łuki, strzały i pistolety kulkowe itd. Takie zabawki nie mają obowiązku posiadania informacji, o nieprzeznaczeniu zabawki dla dzieci poniżej 36 miesiąca życia. Dzieje się tak, ponieważ ze względu na swoje funkcje, wymiary, cechy, właściwości lub inne przekonujące przyczyny są w oczywisty sposób nieodpowiednie dla dzieci w wieku poniżej 36 miesięcy

Przede wszystkim należy wybierać zabawki, które spełniają wymagania bezpieczeństwa dla grupy wiekowej (0-3). Produkt kwalifikowany jako zabawka powinien zawierać informacje dla jakiej grupy wiekowej jest przeznaczony i czy korzystanie z niego wymaga nadzoru osoby dorosłej. W tym wieku dziecko szczególnie narażone jest na urazy. Zabawki przeznaczone dla dzieci poniżej 3 roku życia nie mogą zawierać małych elementów, które dziecko mogłoby połknąć, a nawet nimi się udławić. Podobnie negatywne skutki zabawy mogą przynieść długie linki czy sznurki w zabawkach mogą w najgorszym wypadku doprowadzić do uduszenia. Przykłady zabawek wadliwych oraz niezgodnych, które powinny być wycofane z rynku publikuje UOKiK, na swojej stronie internetowej https://uokik.gov.pl/powiadomienia.php?tag=zabawki

 

Dokumenty odniesienia stosowane w badaniach i certyfikacji zabawek

Przewodnim dokumentem w zakresie bezpieczeństwa zabawek jest:
dyrektywa zabawkowa TOYS 2009/48/WE w sprawie wymagań dla zabawek

 

W przypadku niektórych rodzajów zabawek(zabawki elektryczne/magnetyczne) obowiązują także:

-dyrektywa niskonapięciowa LVD,
-dyrektywa o kompatybilności elektromagnetycznej EMC,
-dyrektywa o ograniczeniu stosowania niektórych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym RoHS II,
-dyrektywa radiową RED.

 

Normy przedmiotowe:

EN 71-1 Bezpieczeństwo zabawek - część 1 Właściwości mechaniczne i fizyczne
EN 71-2 Bezpieczeństwo zabawek - część 2 Palność
EN 71-3 Bezpieczeństwo zabawek - część 3 Migracja niektórych elementów
EN 71-4 Bezpieczeństwo zabawek - część 4 Zestawy do eksperymentów chemicznych i podobnych działań
EN 71-5 Bezpieczeństwo zabawek - część 5 Zabawki chemiczne (zestawy) inne niż zestawy eksperymentalne
EN 71-6: Ostrzeżenie w formie symbolu graficznego dotyczącego wieku
EN 71-7 Bezpieczeństwo zabawek - część 7 Farby na palec - Wymagania i metody badań
EN 71-8 Bezpieczeństwo zabawek - część 8 Zabawki aktywizujące przeznaczone do użytku domowego
EN 71-9 Bezpieczeństwo zabawek - część 9 Organiczne związki chemiczne - Wymagania
EN 71-10 Bezpieczeństwo zabawek - część 10 Organiczne związki chemiczne - Przygotowanie i ekstrakcja próbek
EN 71-11 Bezpieczeństwo zabawek - część 11 Organiczne związki chemiczne - metody analityczne
EN 71-12 Bezpieczeństwo zabawek – część 12 N-nitrozoaminy i substancje N-nitrozowe
EN 71-13 Bezpieczeństwo zabawek – część 13 Zapachowe plansze do gier, smakowe plansze do gier, zestawy kosmetyczne oraz zestawy smakowe
EN 71-14 Bezpieczeństwo zabawek - część 14 Trampoliny do użytku domowego.
PN EN 62115 Bezpieczeństwo zabawek elektrycznych
EN 60825-1 Bezpieczeństwo urządzeń laserowych -- Część 1: Klasyfikacja sprzętu i wymagania
ISO 8124 Bezpieczeństwo zabawek
ASTM F963-17 Standardowa specyfikacja bezpieczeństwa konsumentów dotycząca bezpieczeństwa zabawek opracowana przez American Society for Testing and Materials (ASTM)

Prócz tego do zabawek odnoszą się także przepisy "chemiczne" np. rozporządzenie 1907/2006 (REACH) oraz rozporządzenie 1272/2008 (CLP).

 

Podsumowanie

Podstawowym aktem prawnym dotyczącym bezpieczeństwa zabawek jest dyrektywa zabawkowa 2009/48/WE. Zawarto w niej przede wszystkim regulacje mówiące, iż producent musi przeprowadzić ocenę bezpieczeństwa, natomiast państwa członkowskie mają prawo nałożyć karę na producenta, którego wyroby nie spełniają określonych wymogów bezpieczeństwa zabawek.
Dlatego właśnie tak istotne jest, aby wszystkie wprowadzane do obrotu zabawki były wykonane zgodnie ze wspomnianymi normami z serii PN-EN 71, które stanowią spełnienie szczegółowych wymagań dyrektywy zabawkowej. Seria tych norm skupia się na zagadnieniach, takich jak właściwości mechaniczne i fizyczne, palność oraz bezpieczeństwo użytkowania. W zależności od tego, z jaką zabawką mamy do czynienia, akcesoria będą podlegać określonym częściom normy EN 71.

 

Producenci zabawek powinni zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo akcesoriów na każdym etapie – od wykonania projektu, aż po etap pakowania. Tylko dzięki temu zabawki nawet w najmniejszym stopniu nie będą stanowić niebezpieczeństwa dla kilkuletnich dzieci.